برنامه‏ های نوردهی در جوجه های گوشتی

یک برنامه نوری، درحقیقت تغییر مدت زمان روشنایی سالن مرغداری با هدف کنترل خوراک مصرفی و افزایش وزن است. برنامه نوری یک فاکتور کلیدی در مدیریت مناسب و همچنین زیربنای دستیابی به عملکرد مطلوب در جوجه های گوشتی است. برنامه نوری براساس وزن مورد نظر در زمان کشتار طراحی میشوند. برنامه نوری سبب کاهش مرگ و میر جوجه ها، بهبود ضریب تبدیل غذایی، تأمین رشد بهتر و سبب کاهش هزینه های تولید میشود. این برنامه بهخصوص در مرغداری هایی که تلفات ناشی از آسیت وجود دارد، مفید است. نتایج اجرای برنامه های نوری متناوب شامل بهبود بازده غذایی، بهبود قدرت زیست، بهبود جزئی رشد کاهش مرگ و میر قلبی، کاهش تلفات مرحله پایانی دوره و بهبود اشتها است. این برنامه های نوری در هر نوع سالن مرغداری حتی سالن هایی که از نور طبیعی استفاده میکنند؛ به ‏آسانی قابل اجرا است.

جوجه هایی که تحت برنامه نوری پرورش مییابند، بسیار فعالتر و شادابتر از حالت عادی هستند و همچنین از حضور انسان آگاه ترند و تمایل به نشستن بر روی چوب استراحت را دارند. برنامه نوری متناوب هزینه انرژی مصرفی را کاهش می دهد و از استهلاک و پوسیدگی ادوات می کاهد. استفاده از برنامه نوری متناوب هزینه های برق را کاهش میدهد، همچنین استفاده کمتر از وسایل و ادوات دانخوری سبب افزایش عمر آنها خواهد شد.

اهداف اجرای برنامه نوری

هدف از اجرای برنامه محدودیت نوری درگله های گوشتی عبارتند از:

افزایش درصد ماندگاری و کاهش ناهنجاریهای اسکلتی
بهبود بازده غذایی
تعدیل منحنی رشد و رسیدن به اهداف وزن دهی مطلوب درگله
کاهش مرگ و میر قلبی
کاهش تلفات
بهبود اشتها
افزایش بروز پتانسیل ژنتیکی در جهت بهبود ضریب تبدیل غذایی

نور و روشنایی

پرندگان قادرند طیف های انتهایی اشعه نوری از قبیل قرمز، نارنجی، زرد و احتمالا آبی را بهتر ببینند. میزان نوری که طیور برای مصرف دان نیاز دارند بسیار ناچیز است. بعد از کمی آموزش طیور می توانند حتی در شدت نوری کمتر از یک چهارم فوت کندل (2.69 لوکس) دان مصرف کنند، درحالی که برای تحریک غذه هیپوفیز و افزایش تولید تخم مرغ باید شدت نور حدود 2 تا 4 برابر این میزان شود.

عوامل مؤثر بر برنامه نوری

برنامه نوری تحت ‏تأثیر سه عامل مهم قرار میگیرد که شامل: شدت نور (بر حسب لوکس)، طول نور (بر حسب روز) و رنگ نور است.

شدت نور

به‏ طورکلی بالا رفتن شدت نور باعث افزایش فعالیت در طیور و کاهش وزن گیری می شود. از طرف دیگر، کاهش در شدت نور باعث کاهش اختلالات اسکلتی و متابولیک از جمله کانیبالیسم میشود.

در ارتباط با شدت نور چند نکته اساسی و مهم موردتوجه قرار می گیرد، از جمله اینکه:

جوجه های جوان (1 تا 28 روزه) با شدت نور بالا (حدودا 20 لوکس) پرورش داده شوند.
در جوجه های گوشتی، نورهای سبز و زرد به نورهای سفید و قرمز اولویت بیشتری دارند.

طول نوردهی

مدت زمان نوردهی یا فتوپریودیسم (تحریک نوری) دومین عامل مهم بعد از شدت نور است. مدت زمان نوردهی وابسته به سن پرنده است، به طوریکه با افزایش سن از میزان نوردهی کاسته میشود.

رنگ نور

رنگ نور موجود در سالن سومین عامل ضروری در نوردهی است. رنگ آبی در سالن پرورش باعث القای آرامش، سبز-آبی باعث تحریک رشد، قرمز-پرتقالی باعث تحریک تولید مثل و رنگ قرمز وقوع کانیبالیزم را تشدید میکند. چهار نوع لامپ در صنعت پرورش طیور وجود دارد که شامل تنگستن، فلوروسنت، هالید فلزی و سدیم با فشار بالا است. در حال حاضر لامپ های تنگستن از استانداردترین نوع لامپها به خصوص جهت پرورش جوجه های گوشتی است.

نکات کلیدی درمورد برنامه نوردهی

یکی از نکات مهمی که باید در اجرای برنامه خاموشی موردتوجه قرار گیرد توجه به آب، غذا، مکان پرورش و همچنین ظرفیت مکان پرورش پرندگان است که در هیچ‏کدام از موارد ذکر شده نباید محدودیت وجود داشته باشد.
صرف نظر از مسئله تهیه غذای کافی جهت تغذیه جوجه ها، افزایش تعداد دان خوری قبل از مسئله تغذیه باید موردتوجه قرار گیرد. همچنین تعداد آبخوریهای موجود در سالن نیز باید در طول اجرای برنامه نوردهی افزایش یابد. در صورت فراهم نشدن این مسئله باید شدت نور و مدت خاموشی کاهش یابد.
نکته قابل توجه در اجرای برنامه نوردهی و افزایش دوره خاموشی افزایش فعالیت جوجه ها است این مسئله باعث ایجاد یکسری مشکلات میشود که با جلوگیری از ایجاد ازدحام و تجمع زیاد جوجه ها همچنین افزایش ظرفیت پرورش و تأمین آب و غذا به ‏طور کافی این مشکلات مرتفع خواهند شد. چون هنگام روشن شدن چراغ ها پس از طی دوره تاریکی، مرغ ها و خروس ها شروع به فعالیت زیاد جهت خوردن و آشامیدن میکنند که در صورت وجود فضای کافی و آب و دان کافی از ایجاد گردوغبار و سروصدا و ازدحام جوجه ها بر روی هم جلوگیری به‏عمل میآید.
شدت نور از سن 7 تا 14 روزگی بهتر است بین 20 تا 30 لوکس حفظ شود. پس از آن باید با توجه به رفتار پرنده به 10 لوکس کاهش یابد، سپس باید یک افزایش مجدد به 20 تا 30 لوکس داشته باشیم.
آسان ترین راه جهت کاهش شدت نور در سالن استفاده از دیمر و یا تعویض حباب چراغها متناسب با سن پرندگان است.
جوجه های ماده عموما باید در معرض کاهش وزن کمتری قرار گیرند چون ظرفیتشان جهت جبران رشد کمتر از جوجه خروس ها است. بنابراین در صورت امکان باید جوجه خروس ها و جوجه مرغ ها را جدا از هم نگهداری کرد و برای جوجه مرغها از برنامه هایی که مدت تاریکی کمتری دارند استفاده کرد.
حبابهای لامپها باید همیشه تمیز نگهداشته شوند. وجود گردوغبار بیش از حد لامپ میتواند تا 70 درصد از شدت و تأثیر نور بکاهد. لامپها باید مرتبا کنترل و لامپهای سوخته باید مرتبا تعویض شوند. معمولاً لامپها در دو ردیف به ‏فاصله حدود 5/3 متر از یکدیگر و در ارتفاع 2.2 تا 2.5 متر از کف نصب می‏ شود.
وجود نور بیش از حد سبب تحریک و عصبی شدن پرنده ها میشود و آن‌ها شروع به نوکزدن به یکدیگر و ایجاد عارضه کانیبالیسم میکنند، از سوی دیگر اگر شدت نور کمتر از حد لازم یعنی 0.5 فوت کندل (5.38 لوکس) باشد مرغ های گوشتی جهت یافتن آب و غذا دچار اشکال خواهند شد، یکنواختی گله برهم می خورد و وزن بدن کمتر از حد انتظار خواهد شد.
شدت نور، طول مدت روشنایی و کیفیت نور، همگی بر روی رشد جوجه تأثیر می گذارند. کیفیت نور لامپهای مورد استفاده نیز خیلی مهم است. مقدار و شدت نور مورد استفاده معمولاً بستگی به سن پرنده و نوع برنامه نوری انتخاب شده دارد. به ‏طورکلی حفظ و نگهداری شدت نور به‏ میزان حداقل 0.5 فوت کندل (معادل پنج لوکس) و یک فوت کندل (معادل 10 لوکس) در سطح بدن مرغ در بیشتر اوقات اهمیت زیادی دارد. البته به ‏استثنای چند روز اول که جوجه‏ ها برای پیدا کردن راحت آب و دان به نور بیشتری نیاز دارند، اگر از واحد وات استفاه شود برای هر مترمربع 3 تا 4 لوکس نور نیاز است.
برای دست یافتن به ‏بهترین نتیجه از یک برنامه نوری باید زمینه های عملی آن به‏ طور کامل بررسی شود. یک مرغدار باید آزمایش های مختلف را در مزرعه خود انجام دهد و برنامه ای را انتخاب کند که نیازهای او را برطرف میکند. باید به ‏خاطر داشت که استفاده از یک برنامه نوری که در برخی مرغداری ها نتایج خوبی دارد، ممکن است در مرغداری های دیگر بهترین نتیجه را به‏ همراه نداشته باشد که این امر به‏ علت تنوع در سازه‏ های مرغداری و تجهیزات و امکانات مربوط است.
در سالن هایی که 2 طرف آن‌ها باز است، بهتر است دوره تاریکی را در روز طوری تنظیم کرد که تابش نور به درون سالن به‏ صورت مستقیم نباشد و دوره روشنایی را در زمانی تنظیم کرد که نور به درون سالن تابش کند.

جهت اجرای صحیح برنامه های نوردهی متناوب در سالن و به دست آوردن نتیجه مطلوب ثبت اطلاعات مدیریتی به ترتیب زیر لازم است:

الف- توزین جوجه ها به‏ صورت هفتگی

ب- ثبت تلفات روزانه ناشی از مشکلات حرکتی، آسیت و سندرم مرگ ناگهانی

ج- اندازه گیری مصرف دان به صورت روزانه یا هفتگی

پ- فهرست دان، کل دان مصرفی روزانه و غذای مصرفی روزانه در هر وعده

ت- آب مصرفی روزانه

ح- طول روز طبیعی

با توجه به‏ شرایط سالن های مرغداری پرورش مرغ گوشتی در ایران و در نظر گرفتن امکانات موجود بهترین نوع سیستم خاموشی در سالن های موجود اجرای برنامه های نوردهی متناوب است.
در اجرای برنامه های نوردهی متناوب باید توصیه های نژادهای مختلف را نیز لحاظ کرد تا بهترین بهره وری با توجه به خصوصیات نژادی هر گله از اجرای این برنامه ها حاصل شود.